Mục lục
Khi nhắc đến việc đi tảo mộ, cúng tổ tiên, bạn nghĩ ngay đến lễ nào? Chính là Tết Thanh Minh. Vậy bạn đã biết Tết Thanh Minh bắt nguồn từ đâu, có những phong tục gì, và nên tránh điều gì trong ngày này chưa? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!
Tết Thanh Minh là ngày nào?
Tết Thanh Minh năm 2025 rơi vào ngày 4 tháng 4. Mỗi năm, Tết Thanh Minh diễn ra vào khoảng đầu tháng 4 dương lịch – thường trùng hoặc sát với Tết Thiếu Nhi (4/4).
Khác với hầu hết lễ truyền thống khác tính theo âm lịch, Tết Thanh Minh được xác định theo tiết khí “Thanh Minh” trong 24 tiết khí của nông lịch. Cụ thể, nó rơi vào ngày thứ 15 sau tiết Xuân Phân, hoặc khoảng 105 ngày sau Đông Chí, nên thường rơi vào ngày 4, 5 hoặc 6 tháng 4 dương lịch. Vào những năm nhuận, lịch có sự thay đổi nên ngày này cũng có thể chênh lệch.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Thanh Minh
Thật ra “Thanh Minh” vốn là một tiết khí mùa xuân trong lịch truyền thống, không phải là một ngày lễ từ đầu. Tuy nhiên, theo truyền thuyết, ngày này được gắn với lễ Hàn Thực và thượng Tị tiết (上巳節), từ đó hình thành nên Tết Thanh Minh như ngày nay.
Truyền thuyết Hàn Thực Tiết:
Thời Xuân Thu, công tử Trùng Nhĩ (sau là Tấn Văn Công) bị loạn lạc buộc phải lưu vong. Trong một lần chạy trốn, hết lương thực, trung thần Giới Tử Thôi đã cắt thịt đùi mình nấu cho Trùng Nhĩ ăn. Sau này Trùng Nhĩ lên ngôi, ban thưởng cho các trung thần nhưng quên mất Giới Tử Thôi, người đã về quê sống ẩn với mẹ.
Khi được nhắc nhở, Tấn Văn Công đến tìm Giới Tử Thôi nhưng không gặp. Có người bày kế đốt núi ép ông ra, nhưng kết quả là Giới Tử Thôi cùng mẹ bị thiêu chết dưới gốc cây liễu. Để tưởng nhớ, vua ban hành Hàn Thực Tiết, cấm nấu ăn – chỉ dùng đồ nguội.
Ngày hôm sau, thấy cây liễu đâm chồi, vua đặt tên cây là “Thanh Minh liễu” và lấy ngày sau Hàn Thực làm Tết Thanh Minh.
Thượng Tỵ Tiết diễn ra vào mùng 3 tháng 3 âm lịch, gần với Hàn Thực và Thanh Minh, nên các phong tục của ba lễ này dần hòa trộn, hình thành nên Tết Thanh Minh như ngày nay.
Tại sao mỗi năm Tết Thanh Minh có ngày khác nhau?
Khác với các lễ truyền thống tính theo âm lịch, Tết Thanh Minh được tính theo tiết khí. Cụ thể, rơi vào 105 ngày sau Đông Chí hoặc 15 ngày sau Xuân Phân, nên sẽ rơi vào ngày 4~6 tháng 4 dương lịch.
Ví dụ:
- 2020, 2021, 2024, 2025: rơi vào 4/4
- 2018, 2019, 2022, 2023: rơi vào 5/4
Quy định Lịch nghỉ Tết Thanh Minh ở Đài Loan
Theo quy định, nếu Tết Thiếu Nhi (4/4) trùng với Tết Tảo Mộ (Thanh Minh) thì nghỉ liền một ngày trước hoặc sau.
Năm 2025 nghỉ lễ Thanh Minh là 3 ngày: từ 4/4 đến 6/4.
Phong tục truyền thống trong dịp Tết Thanh Minh
Tảo mộ: Là nghi thức truyền thống dọn cỏ, dâng hương hoa và cúng tổ tiên.
Treo cành liễu: Liễu tượng trưng cho sự sống mạnh mẽ, có tác dụng trừ tà.
Ăn bánh cuốn (lumpia), bánh thanh đoàn (bánh ngải, bánh cỏ thơm): Đồ nguội từ Hàn Thực Tiết.
Dã ngoại, du xuân (đạp thanh): Hoạt động ngoài trời nhân dịp xuân sang.
Đu dây: Từ thời cổ là hoạt động vui chơi và là dịp kết duyên.
Thả diều: Viết lời cầu sức khỏe, cắt dây thả lên trời – ngày nay khuyên chỉ nên thả biểu trưng.
Kéo co: Mang ý nghĩa cầu mong mùa màng bội thu.
Ban lửa: Thời nhà Đường, vua tổ chức nghi lễ lấy lửa mới – tượng trưng cho sự khởi đầu mới.
Lễ vật cúng Thanh Minh gồm những gì?
Cúng Thổ Địa (Hậu Thổ): Tam sinh (gà, heo, cá), bánh, rượu, nhang, đèn, tiền vàng.
Cúng Địa Tạng Vương Bồ Tát: Trái cây, bánh kẹo, nước ngọt, tiền vàng.
Cúng tổ tiên: Hoa quả, tam sinh, món chay, món mặn, thức ăn yêu thích của tổ tiên.
5 điều kiêng kỵ trong Tết Thanh Minh
Không dùng hoa sắc sặc sỡ, có gai như hoa hồng – chỉ nên dùng hoa màu trắng như hoa huệ, hoa đào, hoa mận.
Không dùng trái cây không tốt: Dứa (đồng âm “vượng”), nho/nhãn/chuối thành chùm (ngụ ý xui xẻo), mãng cầu (giống đầu Phật), trái nhiều hạt (đa tâm).
Trang phục nên đơn giản, màu tối, tránh quá rực rỡ.
Không chụp ảnh ở nghĩa trang, tránh điều không may.
Không nhặt giấy tiền rơi ở mộ người khác, dễ phạm vào người đã khuất.
Tết Thanh Minh tại Đài Loan có gì đặc biệt?
Tại Đài Loan, Tết Thanh Minh là một ngày lễ quốc gia (nghỉ lễ chính thức) và được tổ chức rất trang trọng. Các phong tục tảo mộ, cúng tổ tiên đều được duy trì giống như tại Trung , nhưng có đôi chút đặc trưng:
Các gia đình thường đi cúng tổ tiên tại tháp linh cốt (linh cốt tháp) thay vì mộ phần truyền thống do diện tích hạn chế ở đô thị.
Tết Thanh Minh kết hợp với Tết Thiếu Nhi, nên thường có kỳ nghỉ lễ kéo dài 3-4 ngày.
Chính phủ khuyến khích “tảo mộ văn minh”, sử dụng ít nhang đèn, giảm đốt giấy tiền, không đốt pháo để bảo vệ môi trường.
Một số nơi tổ chức “lễ hội văn hóa truyền thống”, dạy trẻ em về nghi lễ tổ tiên, giá trị gia đình, phong tục truyền thống.
Món ăn truyền thống dịp Tết Thanh Minh ở Đài Loan
Bánh cuốn (lumpia): Bánh tráng cuốn nhân trứng, rau, củ, thịt – bắt nguồn từ việc ăn đồ nguội dịp Hàn Thực.
Bánh ngải, bánh cỏ thơm, bánh gùa đỏ, xôi, bánh bao gạo.
Trứng muối, trứng luộc cũng thường thấy trong dịp này.
Xem thêm
Nghi thức, phong tục trong tang lễ ở Đài Loan
Những số cát tường mang lại may mắn người Đài Loan yêu thích
Phong tục đốt đèn cầu an ở Đài Loan
Những ngày lễ truyền thống ở Đài Loan